Oriënteren / Screenen
Hoe weet ik of mijn leerling het juiste profiel heeft om te starten in een duaal traject? Wat betekent 'arbeidsrijp' en 'arbeidsbereid' en wat met leerlingen die hier niet aan voldoen?
Wat als je een jongere op school hebt die wel arbeidsbereid is, maar nog niet (helemaal) rijp is om te starten met een duaal traject? Wat als je een jongere op school hebt die extra ondersteuning nodig heeft tijdens zijn duaal traject? Dan kan hij/zij terecht in een ondersteuningstraject.
Vanaf september 2022 spreekt men over de overkoepelende term 'ondersteuningstrajecten' en niet meer over aanloopfase werk/vorming, IBAL te oriënteren/tewerkstelling. Toch is het overzichtelijk om een onderscheid te maken tussen de aanloopfase van een duaal traject, met een schoolcomponent en een aanloopcomponent, en het duaal traject zelf. Vooraleer de jongere van start gaat in zo'n ondersteuningstraject, zal een externe organisatie de jongere eerst moeten screenen. Pas dan kan men weten op welke manier deze jongere het best kan ondersteund worden.
De aanloopfase
Duaal leren mikt op leerlingen die klaar zijn om te leren en te participeren op een werkplek. Voor leerlingen die wel de motivatie hebben om te leren op een werkplek, maar hier nog niet helemaal klaar voor zijn, wordt de aanloopfase uitgewerkt. De aanloopfase is niet bedoeld voor leerlingen die ertoe aangetrokken worden louter omdat dit geen standaard voltijds onderwijs is, zonder enige intentie om aan duaal leren te doen. Het doel van de aanloopfase is om de leerling voor te bereiden op een instap in duaal leren. De aanloopfase is hierbij zo kort als mogelijk, maar zo lang als nodig. Dit laatste impliceert dat de leerling op eender welk moment van het schooljaar kan doorstromen naar de duale opleiding, zelfs als er op 1 oktober geen leerlingen in die opleiding zaten. Omzendbrief SO/2019/01 duaal leren en de aanloopfase
De aanloopfase is er voor leerlingen uit het 2de en 3de graad BSO die nog niet helemaal arbeidsrijp zijn, maar wel bereid zijn om te starten met duaal leren. Dit kan echter niet in alle duale richtingen. Heb je een leerling die bij dit profiel past, dan bekijk je eerst of er een aanloopstructuuronderdeel is uitgeschreven voor de richting. Dat kan je op de website https://www.kwalificatiesencurriculum.be/opleidingen-duaal-in-het-schooljaar-2021-2022 nagaan door bij het juiste standaardtraject de aanwezigheid van een aanloopstructuuronderdeel (helemaal onderaan het document) te bekijken.
Waar werken de leerlingen aan?
Voor leerlingen in de aanloopfase wordt na screening een individueel trajectbegeleidingsplan opgemaakt. Hierin wordt de invulling op maat van elke leerling uitgetekend. In een aanloopfase kan gewerkt worden aan loopbaangerichte competenties, arbeidsgerichte competenties of vaktechnische competenties van de leerling:
- Versterken van loopbaangerichte competenties : Leerlingen die wel weten dat ze willen starten in duaal leren, maar nog geen duidelijkheid hebben over hun concrete onderwijsloopbaan, kunnen werken aan hun loopbaangerichte competenties.
- Versterken van arbeidsgerichte competenties van de leerling: Sommige leerlingen missen nog enkele generieke competenties die noodzakelijk zijn om te kunnen leren en participeren op een werkplek. Soft skills als op tijd komen, zelfstandig werken, werken onder gezag, ... kunnen ze verder ontwikkelen binnen de aanloopfase.
- Versterken van vaktechnische competenties : Andere leerlingen moeten dan weer vooral werken aan hun vaardigheden in het vak. Dit kan tijdens de praktijkvakken op school, maar ook binnen de aanloopfase.
Hoe wordt het georganiseerd?
Duaal leren bestaat uit een schoolcomponent en een werkplekcomponent. Naar analogie bestaat de aanloopfase uit een schoolcomponent en een aanloopcomponent.
Binnen de schoolcomponent worden de algemene en beroepsgerichte competenties aangeleerd op school. De aanloopcomponent focust op de loopbaangerichte, arbeidsgerichte en/of vaktechnische competenties. Om de tekorten op het vlak van arbeidsrijpheid te kunnen opvullen, kunnen scholen zelf instaan voor de invulling, of ze kunnen beroep doen op externe partners die zelf een eigen invulling geven aan de vorming die de jongeren nodig heeft.
Sommige jongeren hebben er baat bij om te werken aan hun vaktechnische, arbeids- en loopbaangerichte comptenties via een vorming of een opleidingservaring in een beschermde setting. Dat wil zeggen dat leerlingen geholpen worden om deze competenties te ontwikkelen binnen de school of de externe organisatie zelf of in een beschermde werkvloer, maatwerkbedrijf of lokale diensteconomie. Andere jongeren hebben meer baat bij ondersteuning bij het opdoen van werkervaring. Dat kan op een interne werkplek van de organisaties zelf, of op basis van een leerlingenstageovereenkomst in een reële werkplek.
Ondersteuningstrajecten tijdens het duaal traject
Leerlingen kunnen extra ondersteuning krijgen bij de zoektocht naar een werkplek of tijdens de invulling van de werkplekcomponent op een werkplek.
Naast begeleiding tijdens de aanloopfase, kunnen (quasi-)arbeidsrijpe leerlingen ook gebaat zijn bij een extra ondersteuning door externe organisaties tijdens het duaal traject. Deze ondersteuning kan allerlei vormen aannemen. Enerzijds kan een coach een jongere begeleiden bij zijn zoektocht naar een werkplek. De coach kan samen met de jongere werken aan de competenties die nodig zijn (solliciteren, op tijd komen, voorkomen, ...) , maar ook zelf werkplekken aanbieden. Maar ook als een jongere reeds een werkplek heeft gevonden, kan er nog beroep worden gedaan op deze extra ondersteuning. Een coach kan dan als tussenpersoon fungeren voor jongeren, trajectbegeleider en mentor. Hij kan samen met de jongere werken aan de competenties die tijdens het werken nog een uitdaging zijn.
Dit ondersteuningstraject kan op allerlei manieren worden ingevuld. Heb je op school een jongere die nog wel wat extra begeleiding nodig heeft? Aarzel dan niet om contact op te nemen met één van de organisaties die deze ondersteuningstrajecten aanbiedt.
Binnen de regio Gent- Meetjesland/Leistreek zijn dat volgende organisatie: vzw aPart, vzw Lejo, Groep INTRO vzw , Stad Gent - Dienst Werk, Compaan vzwen vzw JES. Klik op hun website voor meer informatie over hun focus en expertise.
Onderwijscentrum Gent heeft een informatiebrochure opgemaakt over deze ondersteuningstrajecten. Let op: deze brochure houdt nog rekening met de vorige ESF-oproepen rond IBAL en aanloopfase.
