Oriënteren / Screenen
Hoe weet ik of mijn leerling het juiste profiel heeft om te starten in een duaal traject? Wat betekent 'arbeidsrijp' en 'arbeidsbereid' en wat met leerlingen die hier niet aan voldoen?
Arbeidsbereidheid en arbeidsrijpheid?
Als leerkracht of directeur in een school met arbeidsmartkgerichte of dubbele finaliteit heb je al kennis van het concept 'arbeidsrijp en arbeidsbereid zijn'. De wetgeving verplicht deze scholen namelijk om dit advies te geven:
Elke leerling in een studierichting die gecategoriseerd wordt met de finaliteiten arbeidsmarktgericht of dubbel krijgt van de delibererende klassenraad een niet-bindend advies over zijn arbeidsrijpheid en -bereidheid in het schooljaar voorafgaand aan een mogelijke instap in duaal leren. krijgt van de delibererende klassenraad een niet-bindend advies over zijn arbeidsrijpheid en -bereidheid in het schooljaar voorafgaand aan een mogelijke instap in duaal leren. Dit advies is niet-bindend en kan dus niet gebruikt worden om leerlingen de toegang tot een duale opleiding te ontzeggen.
Het advies mag echter geen verplicht nummer op een klassenraad worden, maar moet een doordachte keuze zijn in het belang van de leerlingen. Om dit advies te geven wordt er beroep gedaan op de bevindingen van Van den Bossche, Gijbels, Kyndt, Wille en De Groof (2017) over het inschatten van arbeidsrijpheid en arbeidsbereidheid in duaal leren. In hun onderzoek wordt nagegaan op welke manier men arbeidsrijpheid en arbeidsbereidheid in duaal leren kan inschatten. Ze lijsten op over welke verschillende dimensies van arbeidsrijpheid en -bereidheid consensus bestaat en welke instrumenten kunnen helpen bij het screenen hierop.
Waar gaat arbeidsrijpheid en arbeidsbereidheid dan over?
Arbeidsbereidheid 
Vooraleer een leerling start aan een duaal traject, moeten we nagaan of de leerling ook gemotiveerd is voor een duaal leertraject. Samen met jou als begeleider gids je de jongere door een aantal oefeningen, gesprekken, observaties waarin jullie het antwoord zoeken op de vragen zoals: Wat wil de leerling? Wat kiest de leerling? Belangrijk hiervoor is om in te schatten of de leerling een positieve houding heeft tegenover zichzelf, tegenover leren en tegenover de beroepskeuze.
Arbeidsrijpheid
Het is daarnaast ook belangrijk om samen met de jongere in kaart te brengen op welke manier hij in staat is om mee te doen op de werkvloer en om te leren op de werkvloer (arbeidsrijpheid). Via een aantal oefeningen, gesprekken, observaties zoek je samen met de leerling naar de competenties, interesses en talenten van de leerling.
In duaal leren nemen generieke competenties of 'soft skills' een centrale plaats in. Generieke competenties vormen de basis waarop arbeidsrijpheid bepaald wordt. Het komt er steeds op aan om de talenten, interesses en generieke arbeidscompetenties van de jongeren op het spoor te komen en hierover in gesprek te treden.
Binnen het onderzoek van Van den Bossche e.a. kwam men tot de volgende dimensies van arbeidsbereidheid en arbeidsrijpheid:
Arbeidsrijpheid hangt echter ook af van de context. Een jongere kan immers in begeleiding bij één bepaalde mentor meer of minder arbeidsrijp zijn dan bij een andere mentor/werkplek. Het is dan ook belangrijk na te gaan wat de jongere nodig heeft om te kunnen leren in een bepaalde context. ‘Rijp zijn’ wordt zo meer een gedeelde verantwoordelijkheid, dan dat het enkel aan individuele kenmerken van de jongere kan worden toegeschreven.
Hoe kan je als school nu aan de slag met deze info?
In een volgende stap leggen we uit op welke manier je leerlingen kan screenen. Bij de praktische tools vind je enerzijds de gevalideerde screeningsinstrumenten terug, maar ook enkele oriëntatieoefeningen die leerlingen kunnen helpen in een bredere oriëntering van de leerling naar een al dan niet duaal traject. Is je leerling nog niet helemaal arbeidsrijp, maar wel bereid? Dan bestaan er ondersteuningstrajecten op maat van de leerling. Is je leerling niet arbeidsrijp of arbeidsbereid gevonden? Dan kan deze het best niet in de slag binnen duaal leren. Let wel op: Als school ben je verplicht om het advies te geven, maar het advies zelf is niet bindend. Een leerling kan het advies dus in principe naast zich leggen en toch van start gaan met duaal leren.
